Qua bảy ví dụ khác nhau về những con người được xã hội đánh giá là người tài năng và thành công trong cộng đồng nói tiếng Đức (danh sách đi kèm với lời phát ngôn của nhân vật liên quan đến nội dung bài báo dưới đây) - có thể coi như đại diện cho bảy cách tiếp cận khác nhau được chính người trong cuộc tổng kết cho trường hợp của bản thân mình - tác giả Ines Possemeyer lật giở câu hỏi từ lâu được xã hội quan tâm và là một trong những vấn để trọng tâm của ngành Tâm lý giáo dục "Thông minh và năng khiếu - Tài năng xuất phát từ đâu?" và đưa ra những góc nhìn đa diện cho việc tìm kiếm câu trả lời.
1. Bác sĩ phẫu thuật, trưởng khoa phẫu thuật tim mạch của bệnh viện trường Tổng hợp Lausanne, bàn tay thần thông chuyên mổ những trái tim trẻ em nhó bé, ông René Prêtre, 57 tuổi: "Một nhà phẫu thuật tim không làm việc. Anh ta chơi trò chơi." - Làm việc mỗi ngày 10 tiếng trong phòng phẫu thuật
2. Nữ nghệ sĩ vĩ cầm Julia Fischer, 30 tuổi, giáo sư âm nhạc tại Munich: "Năm sáu tiếng luyện đàn mỗi ngày. Thời lượng luyện tập đó chưa từng quá nhiều đối với tôi." - Không, không có thiên tài trẻ con
3. Giám đốc Trung tâm Đối thoại Nhân quyền tại Genf, người đứng ra hòa giải nhiều tranh chấp vùng giữa các bên đối nghịch, ông Đavid Harland, 51 tuổi: "Tư duy trừu tượng vô cảm tính. Đó là khả năng thiên phú của tôi." - Người hòa giải
4. Cô Meike Grewing, 21 tuổi, người đoạt giải nhất Tin học toàn liên bang năm 2012, sinh viên hai ngành Tin học và Toán học tại ĐHTH Rheinisch Friedẻich-Wihelms, Bonn: "Tôi tự hỏi mình, liệu cuộc đời tôi sẽ ra sao nếu không có người thầy giáo này." - Sự hấp dẫn của môn học (do người thầy tạo ra)
5. Ông Johnnes King, 50 tuổi, đầu bếp được xếp hạng hai sao Michelin, chủ nhà hàng Söl'ring Hof trên đảo nghỉ mát nổi tiếng Sylt: "Đến năm thứ ba trong khóa học việc thì điều đó xảy ra. Tôi nhận ra cái nghiệp của mình." - Sự tinh tế nhạy cảm
6. Nữ vận động viên đua thuyền trèo Fransiska Weber, 24 tuổi, huy chương Olympic 2012 và Vô địch TG 2013: "Chỉ có ý chí thép mới đưa người ta lên đỉnh cao của thắng lợi" - Ý chí đạt đến chiến thắng
7. Nữ họa sĩ đồ họa Line Howen, 36 tuổi, người Hamburg sở hữu nhiều giải thưởng đồ họa, sáng tạo tiểu thuyết tranh và vẽ minh họa với sự kiên nhẫn đáng nể. Mặc dầu vậy, cô vẫn luôn nghi ngờ khả năng của mình.
...
Với đam mê và ý muốn
mãnh liệt – Người tự hiểu rõ mình sẽ phát huy được hết khả năng của bản thân
Thử sức ở nhiều lĩnh vực cho đến khi tìm được thứ phù hợp. Lời
khuyên này tỏ ra là chìa khóa mấu chốt bên cạnh các tài năng khác trong cuộc vật lộn với mớ bùng binh các kiểu
lý thuyết khi tôi cố tìm cho ra
cái gì đó có thể cho là kẻ nắm bắt được vấn đề. Nói như cách của Nit-xơ: „Hãy
trở thành chính bạn“. Chỉ khi những thiên hướng, điểm mạnh cũng như các giới hạn
của bản thân trở nên rõ ràng, chúng ta mới có thể tự tạo dựng thành công cuộc sống
của mình. Nhưng rất hiếm khi người ta xác định được mục tiêu sống khi còn trẻ tuổi.
Chắc chắn rằng có những „đứa trẻ kỳ diệu“ từ rất sớm đã tập
trung hết năng lực vào chế ngự một công việc nào đó. Sau khi cô bé Hilary Hahn
bốn tuổi nhìn thấy tờ áp phích quảng cáo lớp học đàn vĩ cầm, cô bé đã quyết định
học bằng được nhạc cụ này. Tám năm sau đó cô bé đã lên sân khấu biểu diễn độc tấu
với giàn nhạc giao hưởng Baltimore. Joshua Waitzkin mới lên sáu, khi cậu lần đầu
tiên nhìn thấy bàn cờ tướng trong công viên New york, mười một tuổi cậu đã dồn
một kiện tướng tên tuổi đến nước chịu hòa. Với các nhiệm vụ khác, thậm chí như
việc ăn ngủ những đứa trẻ này thậm chí vẫn còn phải bị ép.
Nhưng ngay trong trường nội trú dành cho các học sinh năng
khiếu St. Afra những học sinh được coi là những chuyên gia trong việc tự hướng
đích là các ca hiếm. Phần lớn các em vẫn phải mò mẫm tìm đường đi cho bản thân.
„Chúng tôi dẫn dắt các em qua từng ngôi làng, để tìm xem ở đâu thì các em tìm
được một thanh âm đồng vọng“, ông Jens Viehweg (Gien-xơ Fi-vêch) trưởng khoa
toán và khoa học tự nhiên nói. „Khi các em tìm thấy món đồ của chúng, chúng sẽ
tự đi tiếp“.
Một em mê khoáng chất đang viết bài mô tả đầu tiên về mẫu vật
vừa tìm thấy trong vùng đất đầm lầy. Sau thời gian bà bị bệnh, một em gái đăng
ký bản quyền sáng chế cho quá trình khử trùng máy dẫn nước tiểu. Một con mọt
sách dịch lại Shakespeare dưới dạng văn vần. Một em khác chỉ để giải trí đã soạn ra một bản phối âm với chất lượng giật giải.
Quan sát của ông trưởng khoa Fi-vếch cho thấy một số thì tỏa
sáng từ con đường thử nghiệm chơi bời như vậy, các em khác lại thiếu đi ý chí nội
lực: „Chúng tôi chỉ đưa ra những cơ hội. Khi bọn trẻ không có động cơ nội lực,
thì cho dù có năng khiếu đến mấy chăng nữa, chúng cũng không tự bay cao bay xa được.“
„Động cơ nội lực“ Động cơ từ bên trong: đó là sự kết hợp giữa
niềm vui trong việc mình làm, ý muốn mạnh mẽ và sự tự tin. Trong trường nội trú
St. Afra yếu tố này được tính là một thành phần của năng khiếu bên cạnh khả năng trí não và tính sáng tạo. Một
số nhà nghiên cứu khác còn cho rằng động cơ thậm chí là hình thức riêng của
năng khiếu, cái sẽ dẫn đến kết quả cao.
Cái đó không thể được thay thế hay áp đặt từ một sự
thúc đẩy đến từ bên ngoài, ví dụ như qua việc khiển trách, khen ngợi
hay tặng thưởng. Thậm chí
việc gây sức ép quá sớm còn hạn chế sự phát triển của việc tự xác định
bản thân tức là việc nhận biết cái gì là tốt cho bản thân mình, cái cốt
yếu của
việc trưởng thành.
„Ai chỉ được phép làm theo ý muốn người khác và những thúc đẩy
nội tâm luôn bị kìm kẹp sẽ dần tự xa lạ với bản thân mình“, nhà nghiên cứu động
lực và tâm lý thể thao người Munich Jürgen Beckham (Giuy-gen Bech-ham) phát biểu.
Trong phòng mạch của ông, ông đang theo dõi một cô bé chín tuổi bị sức ép với
những lịch trình dày đặc các cuộc thi đấu. Và các vận động viên thể thao hàng đầu,
những người chẳng còn nói về bản thân mình nữa, mà chỉ dùng ngôi nhân xưng thứ
ba „người ta“.
Chỉ những ai trên cơ sở tài năng của bản thân phát triển
thành những cái riêng của mình, ở góc độ nào đó thành một phần của chính bản
thân mình, mới có được sự đam mê cần thiết để liên tục phát triển trong lĩnh vực
ấy. Và anh ta tự hiểu bản thân đủ để biết cái gì là thực sự có giá trị đối với anh ta.
Ai chỉ chăm chỉ cho bố mẹ, thầy giáo hay người huấn luyện
mình sẽ tự nổi dậy trong thời kỳ dậy thì. Rồi thì chấm dứt học âm nhạc, thay vì
thành lập ban nhạc riêng. Rồi trốn luyện tập, không làm bài tập. Sẽ thành những
kẻ „chống đối“, đó là ý kiến của các nhà nghiên cứu tài năng.
Bạn tôi, anh chàng Ludwig đã quyết định từ sớm con đường âm
nhạc cho mình. Đã tham gia các buổi học âm nhạc của nhà thờ từ lúc học cấp II,
sau đó thì đăng ký theo học khoa nhạc trưởng và khoa sư phạm ở Berlin, cùng lúc
khi Ericsson đang làm nghiên cứu ở đó. Tôi hỏi cậu bạn, cậu nghĩ thế nào về khả
năng phát triển của chính cậu. „Nếu tớ nhớ không nhầm, tớ có một khả năng hấp
thụ âm nhạc nhanh. Nhưng tớ đã không được khuyến khích để đẩy đến tầm cao, tận
tới khi 22 tuổi tớ mới gặp được người thầy quan trọng đối với tớ“, Ludwig kể. „Cuối
cùng thì thành công đối với tớ là tìm được một chỗ đứng trong xã hội, mà ở đó tớ
hạnh phúc“
Có một người hướng dẫn thích hợp ở thời điểm thích hợp. May
mắn. Ngẫu nhiên. „Một số yếu tố nhỏ bé lại có thể có những kết quả khổng lồ“,
nhà nghiên cứu tính chuyên môn Fernand Gobet nói vậy „Gần như có thể nói rằng, việc đạt đến trình độ
bậc thầy về bản chất là mang tính hỗn mang“
Cuối cùng thì là hỗn mang. Chẳng có lời giải nào cho phép
phù thủy, không có công thức luyện đan. Nhưng một phép thuật nữa tôi vẫn phải
đưa ra ánh sáng. Đó là phép thí nghiệm với quả trứng sống.
Trong khi các em học sinh mười hai tuổi tham gia một cuộc
tranh tài gói trứng từ tất cả các vật liệu có thể, các nhà sư phạm quan sát các
em. Ai là người có được một kim chỉ nam nội tại và luôn tiến về phía trước? Ai
định hướng theo người khác? Ai có các sáng kiến độc đáo? Khéo léo ra sao, khả
năng đối thoại và làm việc nhóm như thế nào? Liệu quả trứng cuối cùng có chịu đựng
được việc rơi từ cửa số hay không thực ra chẳng có ý nghĩa gì ở đây cả.